Ελένη Ζαφείρη, δικηγόρος Ελλάδος, Markou & Co LLC
Οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται σύμφωνα με τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων προκειμένου να συλλέξει και να επεξεργαστεί νόμιμα ο εργοδότης πιστοποιητικό λευκού ποινικού μητρώου από εργαζομένους-υπαλλήλους του, όταν η συγκεκριμένη υποχρέωση δεν προβλέπεται από το νόμο,[1] είναι:
- Να διενεργείται με την συγκατάθεση του Υποκειμένου των δεδομένων, η οποία συγκατάθεση πρέπει να δίνεται ρητώς με θετική πράξη και ελεύθερα, αφού προηγουμένως έχει ενημερωθεί το υποκείμενο των δεδομένων- εργαζόμενος για τον σκοπό συλλογής των εν λόγω δεδομένων
- Ο σκοπός συλλογής να βρίσκεται σε συνάφεια με την συγκεκριμένη θέση και καθήκοντα εργασίας
- Να διενεργείται η συλλογή υπό τον έλεγχο επίσημης αρχής, με την επιφύλαξη πάντα ότι πλήρες ποινικό μητρώο τηρείται μόνο από Επίσημη Αρχή.
Πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά οι παραπάνω προϋποθέσεις προκειμένου η συλλογή λευκού ποινικού μητρώου από εργοδότη να είναι νόμιμη.
Αναφορικά με την πρώτη προϋπόθεση πρέπει να σημειωθεί ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει δοθεί η συγκατάθεση του εργαζομένου με μόνη τη σιωπή ή αδράνεια του, ενώ επιπλέον απαιτείται για να θεωρηθεί ότι η συγκατάθεση έχει δοθεί ελεύθερα και εκ τούτου νόμιμα, να εξετάζονται προσεκτικά οι συγκεκριμένες περιστάσεις υπό τις οποίες δόθηκε και να μην προκύπτουν δυσμενείς συνέπειες σε περίπτωση άρνησης του εργαζομένου. Δεδομένου της οικονομικής ανισορροπίας που υπάρχει στη σχέση εργοδότη – εργαζομένου μόνο κατ’ εξαίρεση θεωρείται ότι υπάρχει ελεύθερη συγκατάθεση στο πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων, αφού ληφθούν υπόψη κατά περίσταση οι συνθήκες υπό τις οποίες δόθηκε η συγκατάθεση και η ανυπαρξία δυσμενών επιπτώσεων, πχ. μη πρόσληψη ή απόλυση/υποβιβασμός, εάν ο εργαζόμενος αρνηθεί.
Επίσης απαιτείται για να είναι νόμιμη η συγκατάθεση να έχει ενημερωθεί προηγουμένως το υποκείμενο των δεδομένων-εργαζόμενος για την φύση των δεδομένων και τον σκοπό συλλογής τους, ώστε η συγκατάθεση να δίνεται με πλήρη επίγνωση και για τον συγκεκριμένο σκοπό.
Σημειώνεται ότι επειδή το ποινικό μητρώο αποτελεί ειδική κατηγορία προσωπικών δεδομένων, η απαιτούμενη συγκατάθεση θα πρέπει να είναι ρητή (να αναφέρεται δηλαδή συγκεκριμένα στο εν λόγω προσωπικό δεδομένο) και να εξασφαλίζεται γραπτώς, ώστε ο εργοδότης, ως υπεύθυνος επεξεργασίας, να είναι σε θέση να αποδείξει, εάν χρειαστεί, ότι πράγματι συμμορφώθηκε με την συγκεκριμένη απαίτηση.
Σχετικά με την δεύτερη προϋπόθεση πρέπει να παρατηρηθεί ότι χρειάζεται να υπάρχει συνάφεια του σκοπού συλλογής των δεδομένων με την συγκεκριμένη θέση εργασίας, στο πλαίσιο εφαρμογής της γενικής αρχής της αναλογικότητας. Με άλλα λόγια η μη καταδίκη για συγκεκριμένα αδικήματα πρέπει να σχετίζεται με την φύση και τα καθήκοντα της συγκεκριμένης θέσης εργασίας, δηλαδή για την ομαλή εκπλήρωση των καθηκόντων αυτής, ώστε να δικαιολογείται το θεμιτό συμφέρον του εργοδότη για συλλογή και επεξεργασία των συγκεκριμένων δεδομένων. Συνάφεια και θεμιτό συμφέρον υπάρχει για παράδειγμα στη μη καταδίκη για παραχάραξη, πλαστογραφία νομίσματος για θέση ταμία ή εκπροσώπου τράπεζας, στην μη καταδίκη και αφαίρεση άδειας οδήγησης για θέση επαγγελματία οδηγού οχήματος. Το λευκό ποινικό μητρώο δεν πρέπει να ζητείται ούτε να θεωρείται συναφές εκ προοιμίου για όλες τις θέσεις εργασίας, δεδομένου ότι μπορεί να δημιουργήσει αδικαιολόγητη διάκριση μεταξύ υποψηφίων ή ήδη εργαζομένων και να αποκλείσει ορισμένους από την αγορά εργασίας.
Αναφορικά με την τρίτη προϋπόθεση, αξίζει να σημειωθεί ότι πλήρες ποινικό μητρώο μπορεί να τηρείται μόνο από επίσημη αρχή, ενώ όπως προκύπτει από την διατύπωση του άρθρου 10 του ΓΚΠΔ, η συλλογή και επεξεργασία των δεδομένων ποινικών αδικημάτων και καταδίκης απαιτείται να γίνεται υπό τον έλεγχο επίσημης αρχής, ήτοι την Αστυνομία που τηρεί τα εν λόγω δεδομένα, ώστε να διασφαλίζονται επαρκείς εγγυήσεις για τα δικαιώματα και ελευθερίες των υποκειμένων των δεδομένων, δεδομένου ότι η επεξεργασία από την Αστυνομία διενεργείται πάντα σύμφωνα με τις διατάξεις νόμου, στη Κύπρο από τον περί Αστυνομίας Νόμο του 2004, Ν.73(I)/2004. Με δεδομένο το γεγονός ότι στη Κύπρο, πιστοποιητικά λευκού ποινικού μητρώου εκδίδονται από την αστυνομία, η τρίτη αυτή προϋπόθεση μπορεί να θεωρηθεί ότι ικανοποιείται.
Προς επιβεβαίωση των ανωτέρω παρατίθεται σχετικό απόσπασμα παρουσίασης από την Επίτροπο Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα για την εφαρμογή νέου Ευρωπαϊκού Κανονισμού 679/2016 για την προστασία προσωπικών δεδομένων, ημερομηνίας, 5 Ιουνίου 2018:
“Πότε είναι νόμιμη η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων που αφορούν ποινικές καταδίκες και αδικήματα:
- Για επαγγέλματα που το επιβάλλει ο νόμος π.χ Τράπεζα, Αστυνομία
- Ο εργοδότης μπορεί να ζητήσει από τον υπάλληλο Πιστοποιητικό Λευκού Ποινικού Μητρώου ακόμα και όταν δεν προβλέπεται από νόμο, δεδομένου ότι έχει συνάφεια με το σκοπό που επιδιώκει
- Ο εργοδότης δεν μπορεί να ζητήσει Πιστοποιητικό Λευκού Ποινικού Μητρώου χωρίς τη συγκατάθεση του ατόμου, η οποία πρέπει να δίνεται ελεύθερα…”[2]
Πηγές:
- FRA European Union Agency for Fundamental Rights, Handbook on European data protection law,2018 edition, σελ. 96-97,11-113, 330-332.
http://fra.europa.eu/en/publication/2018/handbook-european-data-protection-law
- Directorate General for Internal Policies, Policy Department C: Citizens’ Rights And
Constitutional Affairs, Civil Liberties, Justice And Home Affairs, “Protection of personal data in Work-related Relations” study 2013, σελ. 23, 37, 48.
http://www.vub.ac.be/LSTS/pub/Dehert/491.pdf
- Article 29 Data Protection Working Party, Opinion 2/2017 on data processing at work, WP249, 8 June 2017, σελ. 9, 23.
https://iapp.org/media/pdf/resource_center/wp249_data-processing-at-work_06-2107.pdf
- Article 29 Working Party Guidelines on consent under Regulation 2016/679, WP259 rev.01, 10 April 2018, σελ. 7.
https://iapp.org/media/pdf/resource_center/20180416_Article29WPGuidelinesonConsent_publishpdf.pdf
- Παρουσίαση Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα 5 Ιουνίου 2018 για την εφαρμογή νέου Ευρωπαϊκού Κανονισμού 679/2016 για την προστασία προσωπικών δεδομένων
http://www.dataprotection.gov.cy/dataprotection/dataprotection.nsf/0034A717A4812669C22582AA003FA403/$file/2018-june%205-%20Presentation%20GDPR%20for%20tax%20department.pdf
- Οδηγία Επιτρόπου Προστασίας ∆εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα για την Επεξεργασία Προσωπικών ∆εδοµένων στον Τοµέα των Εργασιακών Σχέσεων του 2005, σελ. 15, 24-25.
http://www.dataprotection.gov.cy/dataprotection/dataprotection.nsf/All/98E7E39C347ABC3DC22582F7003101C8?OpenDocument&highlight=%CE%BF%CE%B4%CE%B7%CE%B3%CE%B9%CE%B1
- Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων (ΕΕ) 2016/679 άρθρο 10.
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=celex%3A32016R0679
- Επικαιροποίηση της Σύμβασης 108 του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των φυσικών προσώπων από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, Έλσινορ, 18-5-2018, άρθρο 6.
https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectId=09000016807c65bf
- Οδηγία (EΕ) 2016/680 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Απριλίου 2016 για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από αρμόδιες αρχές για τους σκοπούς της πρόληψης, διερεύνησης, ανίχνευσης ή δίωξης ποινικών αδικημάτων ή της εκτέλεσης ποινικών κυρώσεων και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών και την κατάργηση της απόφασης-πλαίσιο 2008/977/ΔΕΥ του Συμβουλίου, άρθρα 1,2 κεπ.
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=celex%3A32016L0680
- Ο Περί Αστυνομίας Νόμος του 2004 (73(I)/2004), άρθρα 9,10.
http://www.cylaw.org/nomoi/enop/non-ind/2004_1_73/full.html
[1] Σε ορισμένους τομείς όπως στον ασφαλιστικό, σχετική νομοθεσία επιβάλλει ρητά όπως εργαζόμενοι που έχουν ανάμειξη στη διανομή ασφαλιστικών προϊόντων, έχουν λευκό ποινικό μητρώο. Αυτό μόνο ισχύει μόνο σε (λιγοστούς) εξειδικευμένους τομείς όπως ο πιο πάνω.
[2]http://www.dataprotection.gov.cy/dataprotection/dataprotection.nsf/0034A717A4812669C22582AA003FA403/$file/2018-june%205-%20Presentation%20GDPR%20for%20tax%20department.pdf
